Cận kề bên một cuộc chiến thương mại

Tháng 3 vừa qua, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố gói thuế quan mới với nhôm và thép nhập khẩu vào nước này. Mỹ lập luận, Washington có quyền áp đặt hoặc dỡ bỏ các biện pháp thuế quan bất kỳ lúc nào nhằm bảo đảm an ninh quốc gia và bảo vệ nền công nghiệp trước những hành động cạnh tranh quốc tế không công bằng. Dù vậy, một số đối tác quan trọng, trong đó có EU, Canada và Mexico được tạm miễn khỏi chương trình này để có thời gian đàm phán với Washington. Trong khi EU và Mỹ sở hữu quan hệ đồng minh truyền thống hơn 70 năm thì Canada và Mexico cũng là 2 láng giềng thân thiết và đang đàm phán với Mỹ về điều chỉnh Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Năm 2017, 3 đối tác này xuất khẩu lượng thép và nhôm sang Mỹ với trị giá 23 tỷ USD - chiếm gần một nửa trong tổng số 48 tỷ USD thép và nhôm nhập khẩu vào nước này.

Cả EU, Canada và Mexico đều không giấu nổi sự thất vọng trước động thái của Mỹ và ngay lập tức công bố kế hoạch đáp trả. Chủ tịch Ủy ban Châu Âu (EC) Jean-Claude Juncker cho biết, quyết định của Washington khiến khối này không còn sự lựa chọn nào khác là triển khai chính sách thuế đã tiết lộ từ trước với một số hàng hóa có tính biểu tượng từ Mỹ như mô tô Harley-Davidson, đồ jeans và rượu whiskey với trị giá 7,5 tỷ USD, đồng thời de dọa sẽ kiện lên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Trong một hành động thương mại mà Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland đánh giá là mạnh nhất mà nước này thực hiện trong thời hậu chiến, đó là hàng loạt mặt hàng của Mỹ vào Canada cũng bị áp mức thuế có tổng trị giá 12,8 tỷ USD. Trong khi đó, nước láng giềng Mexico cho rằng hành động của chính quyền Mỹ là không thể biện minh và “thề” sẽ trả đũa với các biện pháp tương đương nhằm vào hoa quả, thịt lợn, pho mát và thép tấm phẳng.

Giới quan sát nhận định, sau nhiều tháng theo đuổi chính sách “Nước Mỹ hàng đầu”, Washington phần nào trở nên xa cách với các bạn hàng thân thiết. Bộ Thương mại Mỹ ước tính xứ Cờ hoa dưới thời lãnh đạo của Tổng thống D.Trump đã tiến hành các cuộc điều tra thương mại nhiều hơn tới 78% so với chính quyền người tiền nhiệm Barack Obama. Gói áp thuế mới có hiệu lực từ đầu tháng 6 đã giúp các nhóm cổ phiếu nhôm và thép của Mỹ tăng điểm, bởi các doanh nghiệp trong nước được hưởng lợi trước rào cản với các đối thủ cạnh tranh từ nước ngoài. Tuy nhiên, các chỉ số khác nhìn chung có sự suy giảm do lo ngại một cuộc chiến thương mại trên diện rộng có thể diễn ra. Chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ Thomas J.Donohue cảnh báo, động thái của ông chủ Nhà Trắng khiến 2,8 triệu người Mỹ có nguy cơ thất nghiệp và đẩy giá tiêu dùng một số sản phẩm thiết yếu hằng ngày ở nước này lên cao.

Những căng thẳng thương mại này chắc chắn sẽ phủ bóng đen lên Hội nghị Thượng đỉnh Nhóm 7 nền công nghiệp phát triển nhất thế giới (G7) sẽ diễn ra tại Canada trong 2 ngày 8 và 9-6. Ủy viên Thương mại EU Cecilia Malmstrom cho rằng, đây là một tín hiệu buồn với thế giới và có nguy cơ châm ngòi một cuộc chiến thương mại.