Nguyễn Hồng Vinh - dùng thơ để giới thiệu thơ

Xưa nay việc phê bình, giới thiệu sách thường là thể hiện dưới dạng văn xuôi, nhưng nay Nguyễn Hồng Vinh đã mạnh dạn diễn đạt bằng thơ với nhiều nét tinh tế và mới lạ. Qua đó, Nguyễn Hồng Vinh đã chứng tỏ sức đọc, sức thẩm thấu, sức khái quát những nội dung trọng tâm của mỗi tập thơ thông qua những vần thơ nhẹ nhàng, dễ đi vào lòng người đọc, lại bảo đảm tính logic, tính nghệ thuật, do đó góp phần nhân lên giá trị của tác phẩm.

Nguyễn Hồng Vinh vùi đầu đọc Hoa tường vi của Bằng Việt như một lẽ tất nhiên và ngẫu nhiên khi Hà Nội mưa trắng trời, ngập đường, cây bật gốc, để rồi say ngắm Trái đất và nhận ra rằng hoa nào cũng đẹp, nhưng mỏng manh, khi nở rộ cũng là sắp tàn, nhưng không tàn lụi và chẳng đứng yên.

Với Đỗ Phú Nhuận, Nguyễn Hồng Vinh lại cho thấy sự tài tình khi khéo để Thản nhiên xanh của Đỗ thi sĩ hòa quyện cùng vào tâm hồn và dòng đời Xanh mãi của mình, với tâm trạng đan xen cứ đa tình, cứ hừng hực cháy nhưng thầm lặng sống, thầm lặng xanh… thầm lặng.

Có khi Nguyễn Hồng Vinh lại lắng đọng cùng Trần Thế Tuyển với Tiếng chim trong vườn thánh thót đường hành quân dằng dặc, từ Trường Sơn cheo leo đến miền Tây nước nổi, ghi dấu mốc thời gian tháng Tư ký ức, nghĩ về một thời êm ái gửi lại sau lưng.

Đường đi nhiều chiều lắm ngả, Cuộc đời nhiều bóng dáng qua, Cõi mơ và cõi thực, Vô hình và hữu hình, Riêng tư và cộng đồng, Lụi tàn và hồi sinh. Vậy là cùng Hà Minh Đức, Nguyễn Hồng Vinh lại đưa người đọc nhẹ bước “Vào mùa trăng” với ngời ngợi bóng nguyệt hắt lên những trang thơ, để rồi dằn vặt suốt đêm trường: Ngày ấy sao vội vàng? Ngày ấy, nếu chúng ta không quen!..., bởi vì Cái tưởng chừng sẽ đến đã (không hiểu vì sao) không thể đến, đành nản lòng vì ánh trăng không thấu hiểu lòng tôi!...

Nhưng hồn thơ bén nhạy của Nguyễn Hồng Vinh thì đã sớm thấu hiểu và đồng cảm với những câu thơ buốt nhói lòng của Trần Gia Thái. Thế gian vật đổi sao dời, dẫu biển xưa có lúc cạn vơi, “Biển giờ không còn mặn” nhưng thau vàng biết nhau, xin lấy mấy chữ: trên - dưới - trước - sau làm lẽ sống lâu bền!...

Phải có một khả năng vận dụng ngôn ngữ linh hoạt thì Nguyễn Hồng Vinh mới có thể cùng Hà Cừ suy tư và hiện hữu theo cách nghĩ suy khác, lối ngẫm nhìn khác trong Hai & bốn & những bài thơ KHÁC. Phải có một khả năng quán chiếu và trừu tượng hóa sâu sắc thì Nguyễn Hồng Vinh mới có thể diễn tả hay đến thế chất thiền của Lê Thành Nghị Trong tĩnh tại & 100 sát na; mới có thể bằng một bài thơ mà giới thiệu không chỉ một tập thơ, mà còn là cả một chặng đường thơ, một đời thơ của Lê Thành Nghị.

Nếu những gì không thể diễn đạt bằng lời thì xin hãy diễn đạt bằng thơ. Dùng thơ để bình thơ - đây có lẽ là một cách phê bình ở cấp độ ngôn ngữ cao nhất mà để đạt được mục tiêu ấy, đòi hỏi năng lực hiểu biết quá trình sáng tác của từng tác giả, sự thẩm thấu chiều sâu tác phẩm cùng sự đồng điệu tâm hồn qua từng ý thơ, câu thơ tâm huyết của mỗi tác giả. Tuy nhiên, nếu đọc kỹ, Nguyễn Hồng Vinh không chỉ có khen một chiều, mà có những lưu ý tinh tế về hạn chế của từng tác giả.

Với Bằng Việt, ở khổ 8, sau khi dẫn những câu thơ rứt ruột, rứt gan, Nguyễn Hồng Vinh nhắc khéo: Sao anh tự hỏi mình/ Thơ hẳn còn gì?/ Thơ có cần không?! Với Đỗ Phú Nhuận, Thơ anh chưa khắc họa sâu/ Phải chăng còn duyên nợ?! Phải chăng đời này vẫn còn nhiều số phận trắc trở, éo le, mà tác giả chỉ mới vội lướt qua vài dòng thơ ngắn ngủi? Với Trần Gia Thái, Nguyễn Hồng Vinh ngầm nhắc tác giả hãy gạt bỏ đi mọi muộn phiền để thật sự sống đúng với những triết lý mà mình vừa diễn đạt bằng thơ: Bạn ơi, đừng dằn vặt nữa/ Ta yêu hơn cuộc sống này/ Vì nó mà ta hiện hữu! Với Hà Cừ, Nguyễn Hồng Vinh lưu ý tác giả cần phải quan tâm miêu tả nhiều lớp người cùng cảnh ngộ: Ơi những phận người khác nhau/ Thơ anh cần ghi dấu! Với Lê Thành Nghị, Nguyễn Hồng Vinh chỉ ra sự mâu thuẫn trong những cảm xúc ở các thời điểm cụ thể: Đang từ mơ ước, hy vọng chờ mầm xanh lên, nhưng lại chỉ thấy những vết chân buồn?!...

Đối với từng câu thơ, ý thơ chắt lọc từ những tập thơ được giới thiệu trong Xanh mãi, cũng bằng chính những câu thơ, ý thơ tinh túy của mình, Nguyễn Hồng Vinh trân trọng phát hiện, chia sẻ, đồng cảm nhưng cũng không quên lưu ý và kịp thời gợi mở một cách ý nhị sâu xa theo một tinh thần lạc quan và hướng thiện cao nhất.

Con đường cách tân, đổi mới văn học và thơ ca đang mở ra nhiều cách tiếp cận, nhiều cách thể hiện đa dạng. Chúng ta chúc mừng Nguyễn Hồng Vinh và hy vọng cách thức này được tiếp tục hoàn thiện, nâng tầm.n

Thơ in đậm là của tác giả Nguyễn Hồng Vinh; thơ in nghiêng là của các nhà thơ khác.