Truyện Kiều - phim truyện đầu tiên sản xuất ở Việt Nam

Ngày 10/8/1920, giữa trung tâm Hà Nội, bên bờ hồ Hoàn Kiếm, đã khai trương rạp chiếu bóng đầu tiên ở Việt Nam: Pathé Frères (Anh em Pathé). Năm 1921, lại mở cửa phòng chiếu thứ hai Le Tonkinois (Người Bắc Kỳ). Cả hai phòng chiếu đều của một người Pháp. Rạp đầu tiên chủ yếu là nhằm đáp ứng yêu cầu giải trí của các quan chức và kiều dân Pháp. Rạp thứ hai là để thỏa mãn những khao khát của người Việt đối với môn nghệ thuật thứ bảy mới mẻ.

Những cuốn phim đầu tiên về Việt Nam được quay là của Albert Kahn. Ngoài những phim thời sự tài liệu đầu tiên quay theo yêu cầu của các nhà đương cục Pháp, thì cuốn phim nghệ thuật thứ nhất ở Việt Nam đưa Truyện Kiều lên màn ảnh. Đây là sáng kiến của một người mang quốc tịch Pháp, có lên là E.A. Famechon và có sự cộng tác của một người Việt được ghi tên là Mr Vĩnh (Nguyễn Văn Vĩnh). Thực hiện là Công ty thương mại Indochine Films et Cinémas (ICF). Cốt truyện là thi phẩm kiệt tác của đại thi hào Nguyễn Du, lần đầu tiên được E.A. Famechon chuyển thể thành kịch bản điện ảnh, không có sự thay đổi biến dạng đáng kể-nào trong các tình tiết, chi tiết. Các diễn viên của rạp hát Quảng Lạc sắm vai các nhân vật trong truyện: Cô Tiên trong vai Kiều, cô Cương trong vai Vân, cô Đính trong vai Hoạn Thư, bà Tám Long trong vai Đạm Tiên, bà Ba Nhang trong vai Giác  Duyên, bà Giáo trong vai Tú Bà, bà Chín Sâm trong vai Vương Bà, anh Hoàn trong vai Kim Trọng, ông Tám Ngân trong vai Thúc Sinh, ông Năm Xế trong vai Vương Ông, ông Hai Giò trong vai Thúc ông, ông Lộ trong vai ông Phủ, ông Sáu Phú trong vai Từ Hải, ông Cương trong vai Mã Giám Sinh... đã góp phần làm sống lại truyện Kiều trên màn ảnh.

Khi cuốn phim được chiếu ở Hà Nội, báo L'Avenir du Tonkin (Tương lai Bắc Kỳ) bình luận: "Tối qua, hãng ICF đã đưa ra trình diễn trên màn ảnh cuốn truyện thơ cổ điển Kim Vân Kiều. Tác phẩm vô cùng hấp dẫn, mang lại vinh dự cho các nhà đạo diễn, các nghệ sĩ diễn viên và cho cả những nhà kỹ thuật quay phim".

Báo Indépendance Tonkinoise (Bắc kỳ Độc lập) viết: "Nếu như ở góc độ thuần túy Việt Nam, sự trình diễn trên màn ảnh làm mất mát từ tiểu thuyết một phần khá lớn cái chất văn chương và chất thơ tạo nên cái đẹp của nguyên tác, thì đối với đầu óc phương Tây, Thúy Kiều được đưa lên màn ảnh đã thay chất thơ bằng những hành động sống, và chúng ta phải thừa nhận rằng, theo góc độ này, mục đích nhắm tới đã đạt được.

Phim truyện này đã bắc cầu cho công chúng Pháp đến với tác phẩm văn chương Việt Nam sẽ làm toại ý nhiều người và sự thành công của nó là chắc chắn".

Báo L'Opinion (Dư luận) nhận xét: "Với phim truyện Kim Vân Kiều, chúng ta chứng kiến một sự kiện nghệ thuật mà tầm quan trọng thật khó đong đo trong lịch sử nghệ thuật điện ảnh. Nghệ thuật phương Tây và nghệ thuật châu Á vừa đánh dấu sự gặp gỡ nhau trong phim này".

Và từ góc độ ấy, góc độ của văn hóa lịch sử, nhà bình luận đã đánh giá: "Mối quan tâm gìn giữ tính chính xác trong các chi tiết của cốt truyện, sự cố gắng trung thành với chân lý nghệ thuật, đã làm cho cuốn phim trở thành tư liệu điện ảnh đầu tiên mà chúng ta có về Đông Dương".

Đáng tiếc trong kho bảo quản của Viện Lưu trữ Quốc gia không còn bản gốc bộ phim được coi là "cổ" nhất này.

Theo GĐXH