Quan hệ Nhật Bản - Hàn Quốc: Nấc thang căng thẳng mới

Quyết định dự kiến có hiệu lực vào cuối tháng 8 này. Khi đó, các công ty Nhật Bản sẽ phải có giấy phép đặc biệt mới được xuất khẩu khoảng 1.120 mặt hàng sang Hàn Quốc. Động thái này tiếp nối quyết định thắt chặt kiểm soát xuất khẩu đối với 3 hóa chất được sử dụng trong sản xuất các sản phẩm bán dẫn của Nhật Bản vào ngày 4-7 vừa qua.

Dù chưa rõ những mặt hàng nào sẽ bị ảnh hưởng, nhưng các nhà phân tích cho rằng danh sách có thể gồm pin lithium-ion, sợi carbon và các thiết bị cơ khí… Sự thắt chặt các quy định xuất khẩu của Nhật Bản làm dấy lên lo ngại ở Hàn Quốc rằng các nhà sản xuất chất bán dẫn như Samsung Electronics và SK Hynix sẽ hết hóa chất dự trữ và không còn khả năng sản xuất các sản phẩm đó. Nhật Bản hiện kiểm soát từ 70% đến 90% nguồn cung những vật liệu này trên toàn thế giới khiến các nhà sản xuất Hàn Quốc gặp khó khăn trong việc tìm đối tác thay thế.

Bằng cách chặn nguồn cung cấp những hóa chất quan trọng, chính quyền của Thủ tướng Shinzo Abe dường như đang nhắm vào “chiếc động cơ” tạo sức mạnh cho nền kinh tế công nghệ cao của xứ Kim chi. Tokyo cho biết, những biện pháp đang được thực hiện là cần thiết và cáo buộc Hàn Quốc đã xử lý không đúng cách các vật liệu nhạy cảm được nhập khẩu từ Nhật Bản.

Trong khi đó, Hàn Quốc cho rằng Nhật Bản đang trả đũa việc tòa án nước này ra phán quyết yêu cầu tập đoàn Nippon của xứ Hoa anh đào đền bù cho những nạn nhân bị ép lao động cưỡng bức thời Thế chiến II. Đáp lại, Nhật Bản tuyên bố quyết định của họ không liên quan đến vấn đề lao động thời chiến mà dựa trên mối lo ngại về an ninh quốc gia, song không đưa ra thông tin cụ thể.

Phản ứng trước bước đi mới nhất của chính quyền Thủ tướng S.Abe, Chính phủ Hàn Quốc cho biết rất lấy làm tiếc về quyết định thắt chặt thương mại, đồng thời tuyên bố sẽ có những hành động đáp trả mạnh mẽ và cứng rắn. Trên thực tế, quan hệ giữa Seoul và Tokyo lâu nay đã có khúc mắc liên quan đến tranh chấp lãnh thổ tại nhóm đảo mà Hàn Quốc gọi là Dokdo và Nhật Bản gọi là Takeshima cũng như một số vấn đề khác.

Tuy nhiên, động thái hạn chế xuất khẩu của Nhật Bản khiến căng thẳng trở nên dữ dội hơn. Những diễn biến thời gian gần đây đã làm bùng phát tư tưởng bài Nhật tại Hàn Quốc, gây nên làn sóng kêu gọi tẩy chay các sản phẩm có xuất xứ từ đất nước Mặt trời mọc, từ những thương hiệu thời trang tới chuỗi cửa hàng mỳ ramen, mỹ phẩm, bia và cả du lịch. Hàng loạt thương hiệu nổi tiếng của xứ Hoa anh đào như Sony, Canon, Toyota, Uniqlo... đã bắt đầu chịu tổn thất do sự đình trệ kinh doanh tại thị trường Hàn Quốc.

Tình trạng căng thẳng không có dấu hiệu hạ nhiệt trong mối quan hệ giữa Hàn Quốc và Nhật Bản đã khiến dư luận lo ngại. Mỹ đang cố gắng tìm cách xoa dịu hai đồng minh ở Đông Bắc Á. Một quan chức cấp cao tại Washington tiết lộ Chính phủ Mỹ đã kêu gọi hai nước đạt một thỏa thuận không leo thang căng thẳng để có thời gian đàm phán.

Trong bối cảnh bất đồng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn đang trong giai đoạn nóng bỏng, mối quan hệ lạnh lẽo giữa Nhật Bản và Hàn Quốc trong vài tuần qua khiến các nhà kinh tế lo ngại về sự xáo trộn trong hệ thống chuỗi cung ứng công nghệ thế giới và tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu.