Bộ luật Lao động sửa đổi: Đẩy nhanh mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội

- Thưa ông, để đạt mục tiêu đề ra về mở rộng diện bao phủ Bảo hiểm xã hội (BHXH), Bộ luật Lao động sửa đổi lần này cần chú trọng tới vấn đề gì?

- Để mở rộng vững chắc diện bao phủ về BHXH, đặc biệt là BHXH bắt buộc thì Dự án Bộ luật Lao động sửa đổi lần này cần tạo bước đột phá trong nhận thức về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Đó là mở rộng đến toàn bộ người có quan hệ lao động (có thuê mướn, sử dụng và trả lương), thay vì chỉ quy định áp dụng với người lao động có hợp đồng lao động từ đủ 1 tháng trở lên như trong Luật BHXH hiện hành. Bởi, thực tế hiện nay, quan hệ lao động thể hiện thông qua hợp đồng lao động, hoặc có thể thỏa thuận bằng văn bản, hoặc không bằng văn bản.

Nếu quy định phải có hợp đồng mới thuộc đối tượng bắt buộc tham gia BHXH thì vừa không phát triển BHXH hết được số lao động, lại vừa tạo lỗ hổng để người lao động và chủ sử dụng lao động dừng ký hợp đồng để chuyển sang thỏa thuận bằng hình thức khác, để ngừng đóng BHXH. Khi đó, mục tiêu mở rộng vững chắc diện bao phủ về BHXH sẽ rất khó đạt được.

Theo tính toán, nếu bổ sung quy định bắt buộc tham gia BHXH đối với toàn bộ người có quan hệ lao động thì dự kiến sẽ có khoảng 10 triệu người tham gia BHXH trong diện này, nâng tổng số lên 25 triệu người của cả nước tham gia BHXH bắt buộc.

Đối với khu vực không có quan hệ lao động (lao động tự sản xuất, kinh doanh không thuê mướn lao động và cũng không làm thuê cho chủ sử dụng lao động khác), việc chuyển đổi lao động với khu vực có quan hệ lao động diễn ra liên tục, vì vậy cần có quy định để bảo đảm quyền lợi BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) cho mọi người lao động. Cụ thể, người lao động trong khu vực không có quan hệ lao động mà có việc làm và thu nhập ổn định, đang chấp hành nghĩa vụ nộp thuế theo quy định thì cần được bổ sung vào diện tham gia BHXH bắt buộc. Khi đó, theo tính toán, số lao động này sẽ làm gia tăng diện bao phủ BHXH thêm hàng triệu người.

- BHXH Việt Nam có quan điểm thế nào đối với phương án tăng độ tuổi hưởng lương hưu đã nêu trong dự án sửa đổi?

- BHXH Việt Nam thống nhất với phương án tăng độ tuổi hưởng lương hưu đã nêu trong dự án. Ngoài quy định độ tuổi hưởng lương hưu, dự án cũng cần bổ sung quy định độ tuổi hưởng lương hưu xã hội cho phù hợp (hiện nay đang quy định là 80 tuổi). Tuy nhiên, cần lưu ý, việc tăng độ tuổi hưởng lương hưu cơ bản, quy định độ tuổi hưởng lương hưu xã hội sẽ kéo theo phải sửa hàng loạt các quy định trong Luật BHXH, như: Quy định giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu (hiện nay đang quy định từ đủ 20 năm); cách tính tỷ lệ hưởng, tính mức lương; quy định hạn chế hưởng BHXH một lần; hạn chế nghỉ hưu trước tuổi…

- Bên cạnh việc sửa đổi luật gốc là Bộ luật Lao động, theo ông, Luật Việc làm cần sửa đổi gì để khắc phục một số bất cập của chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đã không còn phù hợp với thực tiễn?

- Theo tôi, Luật Việc làm cần quy định chặt chẽ hơn điều kiện hưởng BHTN, công tác hỗ trợ đào tạo kỹ năng nghề, chuyển đổi nghề, duy trì việc làm cho người lao động khi hết tuổi nghề mà chưa đến tuổi hưởng lương hưu. Ngoài ra, cần bổ sung quy định: Người lao động có thời gian đóng BHXH và BHTN từ đủ 20 năm trở lên mà chưa hưởng BHXH, BHTN bị thất nghiệp (từ 50 tuổi đối với nữ, 55 tuổi đối với nam trở lên) nhưng chưa đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định của Luật BHXH thì được Quỹ BHTN chi trả cho đến khi đủ điều kiện hưởng lương hưu.

- Chế độ trợ cấp gia đình cũng là một tiêu chuẩn an sinh xã hội và sẽ được quan tâm thực hiện trong thời gian tới. Ông có thể cho biết đôi điều về việc này?

- Chế độ trợ cấp gia đình sẽ được bổ sung và tích hợp vào chế độ BHYT, chế độ ốm đau, thai sản trong BHXH bắt buộc. Ngoài chế độ BHYT, trẻ em từ 0 đến 15 tuổi khi ốm đau hoặc người già cần phải chăm sóc thì bố hoặc mẹ, hoặc con của người cần chăm sóc, phải nghỉ việc để chăm sóc thì sẽ được Quỹ Bảo hiểm sức khỏe thanh toán bù đắp khoản tiền lương khi nghỉ làm. Mức chi cụ thể sẽ được tính toán đề xuất phù hợp với nguyên tắc đóng, hưởng, nguyên tắc chia sẻ đối với người bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp phải cần phục hồi chức năng hoặc cần người phục vụ.

- Trân trọng cảm ơn ông!